Author :
Abstract
Her alanda olduğu gibi dil alanında da var olan bir şey yok sayılmakla ortadan kaldırılamayacağı gibi yanlış değerlendirilmekle de sorun olmaktan çıkarılamaz. Bunun en güzel örneklerinden biri de eksiz isim tamlaması grubu ve hakkında ortaya atılan fikirlerdir. Türkiye Türkçesi yazı dilinde “şiş kebap, spor ayakkabı, demir kapı, çelik irade” gibi eksiz isim tamlaması grupları yaygın bir şekilde kullanıldığına göre bu kelime grubunun varlığının tartışılması yersizdir. Nitekim söz konusu isim tamlaması grubu bugüne kadar çokça tartışılıp hakkında çok değişik fikirler öne sürülmesine rağmen ne ortadan kaldırılabilmiş ne de gündemden düşmüştür. Halen ilgili bilim insanları tarafından tartışılmaya devam edilen bu konu, bir an evvel yeniden kapsamlı bir şekilde ele alınıp tam ve doğru şekilde teşhis edilerek özellikleri belirlenmeli ve genel kabul görebilecek bir çözüme kavuşturulmalıdır.
Bu çalışmada, Türkçe’nin kuralları, söz dizimi özellikleriyle tarihî değişim ve gelişim süreci esas alınarak belirtili/belirtisiz isim tamlamalarının yıpranması ile oluşan “spor ayakkabı, şiş kebap” gibi eksiz isim tamlaması grupları ve sıfat tamlamalarının yıpranması ile oluşan “demir kapı, çelik yürek” gibi eksiz isim tamlaması grupları bütün yönleriyle incelenmiştir. Öncelikle bu tür isim tamlaması gruplarını konu alan yayınlarda ele alınış biçimleri ve hakkında öne sürülen fikirler eleştirel bir bakış açısıyla özetlenip bu konudaki yanlış yaklaşımlara değinilmiştir. Ayrıca eksiz isim tamlaması grubunun Türkçenin aslî isim tamlaması gruplarından biri olmadığı, dilin değişim, dönüşüm ve gelişim sürecinde sonradan oluşan bir “kısaltma grubu” olduğu vurgulanmıştır. Daha sonra “eksiz isim tamlaması grubu” terimi, yapısı, oluşum şekilleri, tanımı, kuruluşu, unsurları, bu unsurların birbirlerine karşı durumları ve içerikleri üzerinde durulduktan sonra bu kelime grubu, kelime grupları ve cümle içerisindeki yeri ve cümledeki görevleri açısından ele alınıp bütün özellikleri belirlenerek örneklendirilmiştir. Böylece eksiz isim tamlaması grubunun tanımı, oluşum şekli, terim adı, özellikleri ve sınırlarının belirlenmesine, bu isim tamlaması grubu ile ilgili doğruluğu tartışmalı bilgilerin düzeltilmesine dolayısıyla eksiz isim tamlaması grubunun doğru öğrenilmesi ve öğretilmesine katkıda bulunulmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
As in every other area, you cannot dispel something by ignoring it, or it will not lead to any trouble when it is misevaluated. One of the best examples of that situation is the word class of noun phrases without and the views regarding it. It will not be plausible to discuss about the existence of noun phrases without suffix because it is common to see such word classes in Turkey Turkish. Furthermore, although this word class has been discussed many times and a lot of views have been put forward about it so far, it is still on the agenda of researchers and no solution has been found yet. That issue, still being discussed by the scholars, need to be dealt with comprehensively and diagnosed correctly, and a common consensus need to be reached as soon as possible.
This study comprehensively investigated noun phrases without suffix that was composed of definite/indefinite noun phrases (e.g. in Turkish spor ayakkabı, şiş kebap) and adjective phrases (e.g. in Turkish demir kapı, çelik yürek) by keeping the development process, historical change, and rules of Turkish under view. Firstly, the studies that investigated that issue and the views that were put forward were critically examined and incorrect approaches about the issue were detected and dealt with. In addition, the study emphasized that noun phrase without suffix is not one of the fundamental noun phrase classes in Turkish and it was added into Turkish after through language change and development, viz., class of shortened. Later, the term “noun phrase without suffix” was described through examples in a way to tell about its structure, development, description, establishment, rules, rules in situations, and content. Thus, this study contributed to the literature in terms of finding a common consensus on the disputed areas about noun phrase without suffix, and its teaching.
Keywords
- 1. AÇIKGÖZ, Halil - YELTEN, Muhammet (2005) Kelime Grupları, Doğu Kütüphanesi, İstanbul.
- 2. AKDAĞ, Mustafa (1998) “Türk Dilinin Tamlama Sistemi” Türk Dili (Haziran), s.501-504.
- 3. AKMAN, Eyüp (2004) “Belirtisiz İsim Tamlaması mı, Sıfat Tamlaması mı?” V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I. TDK Yayınları, Ankara, s.119-124
- 4. BALCI, Tahir (2001) “Ad Takımı-Sıfat Takımı Sorunu” Dil Dergisi (Şubat), s.14-17;
- 5. BOLULU, Osman (1995) "Türkçede Takısız Ad Takımı Vardır", Çağdaş Türk Dili, sayı 88, s.33-36.
- 6. BÜKER, A. Cengiz (1995) “Takısız Ad Takımı Denmeli mi?”, Çağdaş Türk Dili (Aralık): 36-38.
- 7. ÇAM ÖNEREN, Ayfer (1995) “Ah Şu Takısız Tamlamalar”, Çağdaş Türk Dili (Aralık) : 20-23.
- 8. DELİCE H. İbrahim (2017) Takısız İsim Tamlaması Üzerine, Uluslararası Farkındalık Konferansı, Krakow, Polonya, 16-18 Kasım 2017, Cilt:1 s. 129-140.
- 9. DELİCE, İbrahim (2012) Türkçe Sözdizimi, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
- 10. DEMİR, Celal (2007) “Türkiye Türkçesi Gramerlerinde İsim Tamlaması Sorunu ve Bir Tasnif Denemesi”, Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, Cilt: VII, Sayı 1: s. 27-54.
- 11. DUMAN, Musa (2001) “Tarihî Metinlerdeki Örnekleri Işığında ‘Takısız Tamlama’ Konusu Üzerine” Bildiriler, Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat yayınlar, c.I, 12-13 Nisan 2001, Kayseri, s. 255-262
- 12. ERYAŞAR, Süreyya (1995) "Takısız Ad Tamlaması", Çağdaş Türk Dili, Sayı 85, s. 30-31.
- 13. GEMALMAZ Efrasiyap (1997) “Türkçedeki Tamlanan Eki Üzerine” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 8: s.209-213.
- 14. GEMALMAZ, Efrasiyap (1996) “Türkçede İsim Tamlamalarının Derin Yapısı” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 4: s.165-172.
- 15. GENCAN, Tahir Nejat (1966) Dilbilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- 16. GÜVELİ, Mustafa (1969) “Takısız Tamlamalar Sorunu”, Türk Dili (Mart), s835-836.
- 17. GÜVELİ, Mustafa (1970) “Neden Ad Takımı Değil de Sıfat Takımı”, Türk Dili (Ağustos), s.417-418.
- 18. HARUT, Semra (1992) "Türkçede Takısız Tamlama Yanılgısı", Çağdaş Türk Dili, 57. sayı
- 19. KAHRAMAN, Tahir (1995) “Takısız Ad Takımı Sorunu”. Çağdaş Türk Dili (Eylül): 17-19.
- 20. KARAATLI, Recep (2004) “Bir İsim Tamlamasında İyelik Ekinin Düşmesi Üzerine Bir Görüş” Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi (TÜBAR) 15, Bahar, s.9-18.
- 21. KARAHAN, Leyla (1999) Türkçede Söz Dizimi –Cümle Tahlilleri, Akçağ Yayınları, Ankara.
- 22. KERİMOĞLU, Caner (2011) “Takısız Ad Tamlaması Tartışması ve Tür – Öbek İlişkisi” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011 s. 1442-1456.
- 23. KILIÇOĞLU, Vecihe (1954) “Dilimizin Bir Meselesi” Türk Dili (Eylül), Sayı 36, s.715-719.
- 24. MAYZEL, S. S., (1958) “Türk Dilinde İzafet”, (Tanıtma: Abdülkadir İnan), TDAY- Belleten, Ankara: 279-313.
- 25. ÖZKAN- Mustafa-Veysi SEVİNÇLİ (2013) Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, Akademik Kitaplar Yayınevi, 3. Baskı, İstanbul.
- 26. ÖZKAN, Abdurrahman- Mustafa TOKER- Ufuk Deniz AŞÇI (2016) Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, Palet Yayınları, Konya.
- 27. ÖZMEN, Mehmet (2000) “İsim ve Sıfat Tamlamalarındaki Bozulmalar Üzerine”, Türk Dili, Sayı: 586, s. 354- 363.
- 28. ÖZMEN, Mehmet (2013) Türkçenin Sözdizimi, Karahan Kitabevi, Adana.
- 29. TOKYÜREK, Hacer; PEKACAR, Çetin (2014) “Eski Türkçeden Günümüze Eksiz Ad Tamlaması Meselesi”, Dil Araştırmaları, Sayı: 15, Güz, s.9-38.
- 30. TÜRKSEVEN, Ali (1994) “Takısız Ad Takımı Olabilir mi?-1", Çağdaş Türk Dili, sayı 77/78, s. 80-82.
- 31. TÜRKSEVEN, Ali (1995) "Takısız Ad Takımı Olabilir mi?-2", Çağdaş Türk Dili, sayı 88, s. 43-45.
- 32. ÜNAL, Recai (1994) “Türkiye Türkçesindeki Bir Ad Öbeği Sorunsalı “Takısız” Denilen Ad Tamlaması ve Ad Tamlaması Sınıflaması İçindeki Yeri”. Dil Dergisi (Nisan): 37-42.
- 33. ZÜLFİKAR, Hamza (1995) “Takısız Ad Tamlaması Sorunu”, Türk Dili (Temmuz), s.781-788.
